Omgevingsanalyse Antwerpen Oost

🗺️ Grondgebied

Eerstelijnszone Antwerpen Oost bestaat uit:

• de gemeente Wommelgem (postcode 2160)
• en twee districten van de stad Antwerpen: Borgerhout (postcode 2140) en Deurne (postcode 2100).

De eerstelijnszone is niet zo groot: 30km² met 138.681 inwoners.

• Deurne is het grootste district qua oppervlakte en heeft met 79.729 inwoners ook veruit de grootste populatie, gevolgd door Borgerhout (46.087) en Wommelgem (12.865).
• Wommelgem kenmerkt zich binnen de eerstelijnszone door een eerder rurale omgeving met een lage bevolkingsdichtheid.
• Deurne en vooral Borgerhout hebben een hoofdzakelijk verstedelijkte context.

Ook tussen en binnen de districten en gemeente tonen de beschikbare cijfers in deze omgevingsanalyse een bijzonder grote diversiteit. Aanvullend staan daarom in de toekomst meer diepgaande analyses gepland op wijkniveau, om bepaalde wijkgerichte uitdagingen en noden uitgebreider te kunnen onderzoeken.

🧑🏾‍🤝‍🧑🏻 Bevolkingscijfers en gezondheidscijfers (demografische ontwikkelingen)

Bevolking

De zone heeft gemiddeld een relatief jonge bevolking met:

• een zeer diverse etnisch-culturele achtergrond (43% heeft België als land van herkomst),
• een laag inkomen (29% van de inwoners heeft een inkomen binnen inkomenskwintiel 1),
• een laag opleidingsniveau (22% heeft een opleidingsniveau binnen ISCED level 0-2)
• en relatief veel gehuwde koppels met kinderen (38,07%) en éénoudergezinnen (11,4%).

Gezondheid

Bij heel wat gezondheidsindicatoren valt op dat Eerstelijnszone Antwerpen Oost beter scoort dan het Vlaams gemiddelde, net zoals de andere Antwerpse Eerstelijnszones:

• statuut chronische aandoening,
• prevalentie van diabetes,
• de BEL-score (score die peilt naar de zorgbehoefte van mensen die thuis- of gezinszorg ontvangen),
• personen met een beperking,
• zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden
• en zorgbudget voor ouderen met een zorgnood.

Vermoedelijk heeft deze betere score voor de vier Antwerpse Eerstelijnszones te maken met onderdetectie en onderrapportering voor verschillende indicatoren, vooral in de meer grootstedelijke gebieden.

Voor diabetes valt specifiek in Eerstelijnszone Antwerpen Oost op dat Deurne (58 per 1000 inwoners) en vooral Borgerhout (62 per 1000 inwoners) minder goed scoren dan het Vlaamse gemiddelde (56 per 1000 inwoners), terwijl Wommelgem aanzienlijk beter scoort (46 per 1000 inwoners).

💳 Economische ontwikkelingen

• Eerstelijnszone Antwerpen Oost heeft gemiddeld een financieel vrij kwetsbare bevolking, weliswaar met grote verschillen tussen en binnen Wommelgem, Borgerhout en Deurne.
• In Borgerhout groeit 30% van de kinderen op in kansarmoede, in Deurne 29% en in Wommelgem 10%.
• In relatieve termen zijn er in de vier Antwerpse Eerstelijnszones bijna dubbel zoveel werkzoekenden zonder werk (8%) dan in het Vlaams Gewest (4,3%). Dit geeft ook de sociaal-economische kwetsbaarheid van de populatie aan.

💛 Sociaal-economische ontwikkelingen

Mantelzorg

• Binnen Stad Antwerpen krijgt 21,7% van de inwoners mantelzorg.
• Deurne (25,8%) is het district binnen Eerstelijnszone Antwerpen Oost waar men het meeste mantelzorg ontvangt binnen Stad Antwerpen.
• De verhouding van alle inwoners tussen 40 tot 79 jaar en ouder ten opzichte van alle inwoners van 80 jaar en ouder (met name de mantelzorgratio) is het hoogst binnen enkele wijken in Wommelgem en het laagst in Borgerhout - Extra Muros en Deurne – Zuidoost.

Vrijwilligerswerk en sport

• In Borgerhout doet 17,6% van de populatie aan vrijwilligerswerk. Dit is het hoogste cijfer van alle Antwerpse districten.
• 54,9% van de Antwerpse inwoners sport minimum één keer per week minstens 20 minuten.
• In Deurne is dit minder dan 50%, wat het laagste aantal is van alle Antwerpse districten.
• In Borgerhout geeft slechts de helft van de respondenten aan dat er genoeg sportvoorzieningen zijn, 11 procent minder dan het Antwerpse gemiddelde.

Mentaal welzijn

• Uit cijfers van 2019 blijkt dat in Eerstelijnszone Antwerpen Oost grote verschillen zijn in mentale gezondheidsproblemen (28% in Borgerhout ten opzichte van 19% in Deurne).
• In Borgerhout gaf 43% aan slaapproblemen te hebben. Die cijfers zijn in vergelijking met Stad Antwerpen vrij tot zeer hoog.

Daarom volgen de vier Antwerpse Eerstelijnszones samen het aanbod van lotgenotenwerkingen op via de website van Het Helpt.

💻 Technologische ontwikkelingen

Door de COVID-crisis is de digitale kloof aanzienlijk groter geworden. Uit Belgisch onderzoek blijkt dat de helft van de burgers digitaal kwetsbaar is. De belangrijkste risicogroepen zijn personen met:

• een laag inkomen,
• een laag opleidingsniveau,
• personen ouder dan 55 jaar
• en werkzoekenden.

Daarom worden de technologische ontwikkelingen op de voet opgevolgd. In het zorg- en welzijnslandschap wil de eerstelijnszone bijdragen aan de sensibilisering rond de problematiek en bestaande initiatieven ter ondersteuning van digitaal kwetsbaren mee blijven bekendmaken.

🏘️ Huisvesting en zorg- en welzijnsaanbod (ecologische ontwikkelingen)

Wonen

• Eerstelijnszone Antwerpen Oost heeft een grotendeels stedelijk karakter.
• De bebouwingsgraad ligt dus een stuk hoger dan het Vlaamse (5,2%) en provinciale gemiddelde (6,4%). Vooral in de twee wijken van Borgerhout Intra Muros (51,2% en 52,2%), in Deurne Dorp-Gallifort (39,3%) en Deurne-Noord (34,4%) is dit het geval.
• De meeste eigenaars van een woning wonen in drie van de vier wijken van Wommelgem, gevolgd door Deurne Vlieghaven en Deurne Zuidoost.
• De meeste huurders bevinden zich in Kruininge-Bremweide (Deurne), Borgerhout Intra Muros Zuid en Borgerhout Intra Muros Noord.

• Het beschikbaar aanbod aan sociale huurwoningen is het grootst in Deurne-Zuidwest (7,7%) en Deurne Dorp-Gallifort (7,4%).
• Stad Antwerpen (12,4%) telt in relatieve aantallen meer dan dubbel zoveel kandidaat-huurders dan het Vlaams Gewest (5,7%). Wommelgem (5,1%) heeft er dan weer iets minder dan het Vlaams Gewest.
• De gemiddelde wachttijd voor sociale huisvesting in Antwerpen is 1400 dagen, wat langer is dan het Vlaamse gemiddelde (1239 dagen).

Woonzorgaanbod

• In Deurne Zuid-Oost is er een onderaanbod aan woonzorgcentra (-90 = verschil tussen feitelijk en gewenst aantal woongelegenheden in woonzorgcentra).
• In Wommelgem is er een relatief overaanbod aan woonzorgcentra, dagverzorgingscentra en centra voor kortverblijf.

Welzijnsaanbod

• In verhouding zijn er in Antwerpen aanzienlijk minder kinderopvangplaatsen voor schoolgaande kinderen dan voor baby’s en peuters, in vergelijking met Wommelgem en Vlaanderen.
• Zowel in Antwerpen (92,3%) als Wommelgem (100%) zijn er voldoende lokale dienstencentra ten opzichte van het aantal dienstencentra dat idealiter nodig is.

⚖️ Politiek-juridische ontwikkelingen

Zoals iedere eerstelijnszone is het belangrijk dat ook Eerstelijnszone Antwerpen Oost het beleid van verschillende lokale besturen en van de Vlaamse en federale overheden opvolgt. Vooral de politieke ontwikkelingen rond gezondheid en welzijn zijn belangrijk. Specifiek voor Eerstelijnszone Antwerpen Oost is dit de aanwezigheid van het lokaal stadsbestuur van Antwerpen, de districtsraden van Borgerhout en Deurne en het lokale gemeentebestuur van Wommelgem in het bestuur van de eerstelijnszone.

💡Vooruitblik

Gezien de relevantie van deze omgevingsanalyse is het essentieel om de data up-to-date te houden. Daarnaast is het belangrijk om de kwantitatieve data aan te vullen met kwalitatieve data uit het netwerk. Samen met het bestuur en het netwerk zal de omgevingsanalyse worden gebruikt om nieuwe actiepunten te concretiseren voor de volgende jaren.

Dit proces zal blijvend opgevolgd worden door de werkgroep omgevingsanalyse, de overkoepelende werkgroep van de vier Antwerpse eerstelijnszones onder leiding van populatiemanagement.

Volledige omgevingsanalyse

Duik je graag helemaal in de cijfers? Dan kan je hier de volledige omgevingsanalyse voor ELZ Antwerpen Centrum downloaden.

Zelf aan de slag?

Gebruik je onze cijfers en inzichten voor je organisatie of doelgroep? Vermeld dan zeker altijd dat je de informatie hebt gehaald uit de omgevingsanalyse van de 4 Antwerpse eerstelijnszones en verwijs naar deze webpagina.