Wat is een eerstelijnsnetwerk (ELN)?

Een eerstelijnsnetwerk is een gedefinieerde groep Gentenaars die zorg krijgen van hulpverleners en informele zorgverstrekkers uit de eerstelijn (zoals (interdisciplinaire) huisartsenpraktijken, wijkgezondheidscentra, thuisverpleging, thuiszorgdiensten, kinepraktijken, apothekers, maatschappelijk werkers, straathoekwerkers, outreachende diensten,…) die afspraken maken om samen de zorg te organiseren op buurt/wijkniveau. Zij stellen – wanneer nodig – een interprofessioneel zorgteam samen rond individuele Gentenaars met participatie van de betrokkene en zijn omgeving.

Bron: definitie opgemaakt door de Gentse werkgroep eerstelijnsnetwerken, op basis van het visiedocument ‘Together we change’ (De Maeseneer, J, Aertgeerts, B, Remmen, R, Devroey, D. (red) Together we change. Eerstelijnsgezondheidszorg: nu meer dan ooit! Brussel, 9 December 2014)

Welke afspraken hulpverleners onderling maken binnen een ELN en hoe of wanneer een interprofessioneel zorgteam wordt samengesteld, zal bij de concrete uitwerking van eerstelijnsnetwerken op lokaal niveau vorm moeten krijgen én is afhankelijk van bovenlokale kaders en wetgeving. Dit wordt verder uitgewerkt in het stappenplan (zie verder).

Het doel van ELN: toegang tot gezondheid en welzijn als basisrecht

We gaan er van uit dat de toegang tot gezondheidszorg en welzijnszorg een basisrecht zijn. Maar we zien in de praktijk dat er toch nog steeds mensen uit de boot vallen.

Een andere organisatie van zorg en welzijn dringt zich op omdat we vaststellen dat het huidige model zijn grenzen bereikt heeft (patiëntenstops bij huisartsen, personeelstekorten in de eerstelijn, wachtlijsten,...). We willen de hulpverlening meer toekomstbestendig gaan organiseren.

Het ‘kompas’ dat we hanteren om als werkgroep na te denken over een ELN is het Quintuple aim, en hoe ervoor zorgen dat er niemand uit de boot valt.

Samen te vatten in deze 5 doelen of principes:

  1. Betere kwaliteit en ervaring van de zorg door de Gentenaar
    De toegankelijkheid en de ervaring van zorg moet verbeteren via het ELN. Dankzij een ELN willen we ernaar streven dat mensen niet van het kastje naar de muur gestuurd worden, in 1 stap naar de juiste zorg doorverwezen worden, niet verschillende keren hetzelfde verhaal moeten doen,… Bovendien streven we ernaar om de zorg meer doelgericht te organiseren rond de Gentenaar (mentaliteitswijziging).
  2. Een betere gezondheid van de hele bevolking
    We streven naar een double accountability waarbij we niet enkel kwaliteitsvolle zorg willen bieden aan individuen, maar ook verantwoordelijkheid willen opnemen naar een hele populatie en dus iedereen willen includeren, niemand achterlaten zonder zorg. Door een ELN hebben we meer data en kunnen we decentraal monitoren en bv. gerichter gaan ingrijpen (bv. zorgstrategieën gaan implementeren).
  3. Meer gelijkheid (“equity”) en rechtvaardigheid in de verstrekking van gezondheidszorg.
    Het uitgangspunt van inclusie van een gehele bevolking aan een ELN (100% GMD principe), zorgt voor een universeel gelijkheidsprincipe (“equity”) in toegang tot zorg. Het is een basisrecht om gebruik te kunnen maken van eerstelijnszorg.
  4. Verbetering van het welzijn van de hulpverleners
    De zorg staat momenteel sterk onder druk. De werktevredenheid lijdt onder de personeelstekorten (verhoogde werkdruk), het moeten uitvoeren van te veel administratieve taken, het gevoel op een eiland te werken en het presteren op basis van “(gestandaardiseerde) handelingsplannen” die vaak voorbij gaan aan levensdoelen van mensen. Een betere samenwerking tussen hulpverleners en een gedeelde verantwoordelijkheid voor zorg op basis van de noden van mensen, kan de werkvreugde verbeteren.
  5. Realiseren van meer ‘waarde’ door het zo efficiënt mogelijk inzetten van tijd, mensen en middelen.

Basisprincipes ELN

Basisprincipes eerstelijnsnetwerken
  • De Gentenaar met zijn of haar (levens)doelen staat centraal in het ELN. De connectie met doelgerichte zorg is hierbij duidelijk.
  • Het Globaal Medisch Dossier dat afgesloten wordt bij de huisarts kan het bindende instrument zijn met een ELN. We streven ernaar dat elke Gentenaar een connectie maakt met een huisarts en in principe streven we dus naar 100% Gentenaars met een GMD.
  • Vrije keuze blijft gewaarborgd: de Gentenaar kan zelf kiezen aan welk ELN hij/zij zich connecteert. Daarbinnen heeft de persoon keuze uit verschillende hulpverleners. Gentenaars worden wel gestimuleerd om aan te sluiten op een ELN dichtbij de woonplaats om voldoende bereikbare zorg te realiseren.
  • Het ELN biedt zorggarantie aan de Gentenaar, met name toegang tot gezondheid- en welzijnszorg. De Gentenaar komt niet voor gesloten deuren te staan.
  • Het ELN zorgt voor een doorgedreven interprofessionele samenwerking tussen hulpverleners. Naast het elkaar beter kennen, zijn verschillende tools nodig om dit te faciliteren: geïntegreerd interprofessioneel elektronisch patiëntendossier, een meer geïntegreerd financieringssysteem, … Deze zijn op dit moment nog niet aanwezig, maar hoeven geen obstakel te vormen in een opstartfase.
  • Vanuit het principe dat de Gentenaar centraal staat, wordt er wel geconnecteerd met de andere lagen binnen de concentrische cirkels. Van informele zorg, tot het sociaal middenveld, tot specialistische zorg,...
  • Binnen een ELN wordt er een dubbele verantwoordelijkheid opgenomen (double accountability): verantwoordelijkheid naar de zorg van het individu en verantwoordelijkheid naar de zorg van de gehele populatie binnen het ELN.

We gaan uit van het principe van proportioneel universalisme. Dit betekent universele dienstverlening voor iedereen, die varieert in schaal, intensiteit en specificiteit naargelang de noden, met als doel het verminderen van gezondheids-en welzijnsongelijkheden.

Werkgroep eerstelijnsnetwerken Gent

Bovenstaande informatie werd opgemaakt door een Gentse werkgroep doelgerichte zorg die in het najaar van 2022 is samengekomen om het concept 'Eerstelijnsnetwerken' te ontwikkelen.

De volledige visietekst en plan van aanpak kan je terugvinden in bijlage. Wens je contact op te nemen rond het concept Eerstelijnsnetwerken? Dan kan dat bij Marianne Vandewalle (marianne.vandewalle@elzgent.be) of Kaat Pien (kaat.pien@elzgent.be)

Visietekst Eerstelijnsnetwerken

Verdere achtergrondinformatie